دسته: زبان های خارجی سنت الهی در همه زمان ها ، بر آن بوده كه هر پیامبری را به زبان قومش مبعوث كند لذا زبان قرآن ، همان زبان پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله یعنی زبان عربی است كه مردم هم ، به همان زبان با یكدیگر سخن می گفته اند خداوند متعال پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله را مفسر قرآن معرفی كرد اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله كه زبانشان عربی بود ، قرآن را می فهمید
قیمت فایل فقط 8,900 تومان
بررسی روش تفسیری احسن الحدیث
سنت الهی در همه زمان ها ، بر آن بوده كه هر پیامبری را به زبان قومش مبعوث كند . لذا زبان قرآن ، همان زبان پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله یعنی زبان عربی است كه مردم هم ، به همان زبان با یكدیگر سخن می گفته اند . خداوند متعال پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله را مفسر قرآن معرفی كرد . اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله كه زبانشان عربی بود ، قرآن را می فهمیدند ، چرا كه قرآن به زبان آنها نازل شده بود . اما با وجود این هم زبانی ، اختلاف نظرهای بسیاری داشتند كه پس از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله به مرور ظهور پیدا كرد . گاهی نیز اصحاب به برخی معانی دست نمی یافتند و به خود پیامبر صلی الله علیه و آله كه اولین مفسر بود ، رجوع می كردند و پس از او نیز به اصحاب برجسته ای چون حضرت علی علیه السلام ، ابن عباس ، ابن مسعود و . . . مراجعه می كردند به همین دلیل ، از همان زمان به پیدایش ‹‹ علم تفسیر ›› منجر شد . از این رو علم تفسیر قرآن یكی از مهم ترین علومی است كه دچار تحولات گوناگون شده است . تا جایی كه پس از خود تفسیر ، مفسرین به بررسی مبانی و روش های تفسیری ، مفسرین پرداخته اند ، زیرا در میان مباحث علوم قرآنی ، بحث از روش های تفسیری جایگاه خاصی به خود اختصاص داده است و پیدایش شیوه های مختلف تفسیری و به كار گیری مبانی گوناگون در تفسیر قرآن كریم ، زمینه طرح این بحث ضروری را در علوم قرآنی به وجود آورده است . با توجه به اهمیت موضوع روش های مفسران و جایگاه ویژه ای كه در میان مباحث علوم قرآنی به خود اختصاص داده است ، در این رساله به تبیین روش تفسیری ‹‹ تفسیر احسن الحدیث › از مؤلف معاصر ‹‹ سید علی اكبر قریشی ›› پرداخته ایم . با مراجعه ای كه به پایگاه های اطلاع رسانی و منابع مختلف شد ، در مورد این تفسیر كار جدی صورت نگرفته است . تنها در برخی از كتاب ها و مجلة حوزه به معرفی این تفسیر پرداخته شده است و به عنوان نمونه به مواردی از آن اشاره می شود :
المفسرون و حیاتهم و منهجهم محمد علی ایازی ، نگاهی به قرآن قریشی ، سیر تطور تفاسیر شیعه محمد علی ایازی ، دانشنامه قرآن بهاء الدین خرمشاهی ، آشنایی با قرآن پژوهان ایران حسن پیری . روش تحقیق در این پژوهش به شیوه كتابخانه ای است و در قم بیشترین بهره را از كتابخانه تخصصی مركز فرهنگ و معارف قرآن بردم اما با كمال تأسف و با این همه اهمیت ، تلاش های در خور توجهی در جهت معرفی و بازشناسی این روشها به چشم نمی خورد . این تفسیر گران سنگ را به هدف تبیین مبانی ، روش و گرایش های تفسیری مفسر ، و نیز بررسی مباحث علوم قرآنی آن برگزیدیم . امید است خداوند منان ، این بنده حقیر را مورد هدایت و رحمت قرار دهد .
فصل اول :
‹‹ كلیات ››
بخش اول
1- 1- 1- زندگی نامه
سید علی اكبر ، اینجانب سید علی اكبر قریشی فرزند مرحوم سید محمد قریشی در 14 شعبان 1347 ق . در شهر بناب از شهرهای آذربایجان شرقی متولد شدم . دروس ابتدایی را در مدارس ملی آن روز خواندم و دروس حوزوی را در نزد مرحوم پدرم و مدرسة علمیة آن شهر شروع نمودم . حدود سال 1324 ش . برای تكمیل تحصیل به حوزة قم مشرف شدم و از اساتید بزرگواری امثال آیت الله بروجردی ، آیت الله سلطانی ،آیت الله مجاهدی ، آیت الله سید حسین قاضی و دیگران استفاده كردم. 1
حدود سال 1332 از قم به ارومیه منتقل شده و در آنجا اقامت كردم . یكی از پیشامدهای بسیار مفید آن بود كه در ارومیه با چند نفر از روحانیون كه آنها نیز از حوزة قم برگشته بودند بحث تفسیر قرآن و روایات را شروع كردیم كه تقریبا بیشتر از ده سال ادامه داشت2. از سال 1342 كه امام سلام الله علیه قیام خود را شروع فرمود ، ما هم به پیروی از آن رهبر بزرگ مبارزه با طاغوت را شروع كردیم . در آن مدت به دفعات از منبر محروم شدم . حتی یك دفعه یك سال تمام طول كشید . در سال 1357 به مدت یك سال به بافت كرمان تبعید شدم . ولی بعد از چند ماه تبعید شكسته شد ، به ارومیه برگشتیم . تا 21 بهمن 57 رسید كه انقلاب پیروز شد و در سال 1358 برای نوشتن قانون اساسی به عنوان خبرگان قانون اساسی انتخاب شده و به تهران رفتم ، سه ماه تنظیم قانون اساسی طول كشید . در سال 1361 برای مجلس خبرگان رهبری انتخاب شدم و در سال 1369 بار دوم به عضویت مجلس خبرگان در آمدم و اكنون به صورت یك روحانی آزاد مشغول تبلیغ و هدایت و ارشاد مسلمانان و مسئول نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه ارومیه می باشم و در سال 1374 در سومین نمایشگاه قرآن كریم به عنوان خادم قرآن معرفی شدم . و در زمینة وعظ و خطا به دارای بیانات گرم و سخنان ناقد و در عرصة تألیف قلم شیوا و توانایی دارم و حدود 30 اثر در زمینه علوم اسلامی ، تاریخ اسلام و قرآن پژوهی به رشته تحریر در آورده ام 1 .
1- 1- 2- اساتید
از محضر اساتید فراوانی بهره برده ام به گفته خود وی ، ایشان بحث بدیع ، از كتاب مطول و شرح لمعه در خدمت حجت الله محمد تقی زرگر و وسائل ، را نزد مرحوم آیت الله شهید صدوقی بحث بیع و خیارات ، را از مكاسب ، نزد سید محمد باقر سلطانی طباطبایی و مقداری هم از محضر مرحوم آقا سید حسین قاضی فرا گرفت كه ایشان عضو هیئت منتحنه بود كه از طرف مرحوم آیت الله بروجردی انتخاب شده بود و در مدرسة فیضیه ، از طلاب امتحان می گرفتند قرار گرفت و مدتی نیز درس خارج مرحوم آیت الله بروجردی ، رفتم كه اواخر عمر ایشان شركت كرد .
1- 1- 3- آثار قرآن پژوهی قریشی
آثار قرآن پژوهی قریشی عبارتند از : تفسیر احسن الحدیث ، قاموس قرآن و نگاهی به قرآن كه اكنون به توضیح هر یك از این آثار می پردازیم :
1 . تفسیر احسن الحدیث
كتابی است ساده و روان با جهت گیری هدایتی و تربیتی كه مخاطب آن توده مردم می باشد و نگارش آن در سطح قرار گرفته تا قرآن در سطح عموم مردم مورد فهم قرار گیرد و مردم با آگاهی از تعالیم انسان ساز قرآن به سوی عمل گام پیش نهند این تفسیر كل قرآن را به ترتیب از سوره حمد تا ناس را در بر دارد . 2
2 . قاموس قرآن
این كتاب به شرح واژه ها و لغات قرآن كریم پرداخته و در نوع خود از بهترین آثار در لغت پژوهی الفاظ قرآن است . مؤلف آن را در سال 1349 ش شروع و در سال 1354 به اتمام رسانده است .
قاموس قرآن در واقع دایره المعارفی است برای قرآن مجید كه تمام كلمات قرآن را به ترتیب الفباء توضیح داده و به اقوال لغت شناسان و روایات معصومین (ع) توجه نموده و بیش از ده بار به چاپ رسیده است . قرآن كریم با حذف مكررات و مشتقات حدود 1860 كلمه است ، در این كتاب هم كلمات فوق یكی یكی بررسی شده ، آیات آنها و مقداری از روایات و اقوال دانشمندان در تفسیر آیات بیان شده است . مثلا شما اگر كلمه وحی را در نظر بگیرید خواهید دید كه دربارة ‹‹ وحی ›› چند صفحه سخن گفته : وحی انبیاء ، وحی برای بشر ، وحی موجودات زنده و وحی موجودات مادی ... ذكر شده است . و تألیف این كتاب حدود 5 سال طول كشیده است . 1
3- نگاهی به قرآن
مؤلف در این كتاب به بررسی پاره ای از مباحث علوم قرآنی پرداخته و در آن اطلاعات سودمندی دربارة قرآن شناسی ارائه داده است و در این كتاب از قبیل واژه قرآن به چه معناست ؟ قرآن چند آیه دارد ؟ سوره های مكی و مدنی قرآن كدامند ؟ در این كتاب 7 موضوع از موضوعات قرآنی نظیر وحی در قرآن ، تثلیث در قرآن ، محكمات و متشابهات سحر و معجزه ، خلقت در شش روز ، حروف مقطعه و نظایر آن توضیح داده شده است . برخی مباحث آن جنبة كلامی دارد مثل بحث پیرامون بلاء ، مراد از امامت چیست ؟ شبهة اكل و مأكول و برخی جنبة علمی دارد مثل زنبور عسل ، هدهد ، و مورچگان و برخی جواب شبهات آیات مشكل است مثل بحث پیرامون آیه لیس بظلام للعبید لاخوف علیهم و لا هم یحزنون و برخی دیگر دربارة اعلام و كلمات و حقایق و معارف دیگر قرآنی است 2 .
1- 1- 4- معرفی دیگر آثار قریشی
1 . الاخلاق و الآداب
این كتاب عربی است . حدود هزار روایت و آیه در ضمن صد و ده فصل جمع شده است روایاتی كه جنبة حكایتی و اخلاقی دارند انتخاب شده است .
2 . المعجم المفهرس لا لفاظ الصحیفه الكاملیه
استاد دربارة این كتاب گوید : روزی یكی از دوستانم ، جناب آقای محمد امین رضوی گفت : صحیفه سجادیه ، كتابی است كه چندان به آن توجه نمی شود . شایسته است معجمی برای صحیفه بنویسیم ، كه دسترسی به مطالب آن آسانتر باشد . ایشان مرا به نوشتن معجم، تشویق كردند.
این كتاب 5 سال طول كشید . و این كار در سه مرحله داشت : یكبار از اول تا به آخر نوشته شد و بعد تنظیم شد در نوبت سوم ، در دفتر مخصوصی و به ترتیب خاص ، پاكنویس شد.
3 . خاندان وحی در زندگانی چهارده معصوم علیه السلام
در این كتاب از هر یك از معصومین علیه السلام چهار فصل و نادر آمده است كه مجموعا 196 نادره ها ، را تشكیل می دهد . در این نادره ها بیشتر ، آن حكایتی آمده است كه صحیح و در منابع اولیه وجود دارد .
4 . سیری در اسلام
5 . معاد و علم از نظر قرآن
6 . سیری در عالم برزخ
7 . اعلام نهج البلاغه
8 . مفردات نهج البلاغه شرح لغات نهج البلاغه
9 . شخصیت امام حسن مجتبی علیه السلام
10 . مرد مافوق انسان امام حسین علیه السلام
11 . انفاق در مهدی موعود ( عج )
بخش دوم
1- 2- 1- منابع تفسیری ‹‹ احسن الحدیث ››
معرفی منابع هر تفسیر نه تنها در شناخت روش هر مفسر دارای اهمیت است ، بلكه این منابع ، بیانگر بینش مفسر و محتوای علمی تفسیر می باشد . بیان این مسأله میزان تأثیر پذیری مفسر از مفسران قبلی را روشن و میزان وابستگی و تقلید یا استقلال مفسر از دیگر مفسران را آشكار می سازد وی علاوه بر تفاسیر در این تفسیر از كتاب حدیثی ، لغت و كتاب های دیگر نیز استفاده كرده است . منابع در این تفسیر بر دو نوع است : یكی كتب تفسیری و دیگری كتب غیر تفسیری از آنجایی كه كتب تفسیری از اهمیت خاصی برخوردار است لذا در آغاز مهمترین منابع تفسیری را ذكر می نماییم و در مورد كتابهای غیر تفسیری تنها به ذكر آنها اكتفا می نماییم .
1- 2- 1-1- منابع تفسیری ‹‹ تفسیر احسن الحدیث ›› از این قرار است :
1 . مجمع البیان
این كتاب بعد از تفسیر تبیان شیخ طوسی از بزرگترین و گرانبهاترین كتب تفسیر اثنی عشری به شمار می رود . نویسنده این كتاب ابو علی فضل بن حسن ملقب به طبرسی مشهدی رضوی می باشد . قریشی در موارد متعددی به این تفسیر استناد نموده است :
الف . قریشی در بیان معنای تعداد زیادی از لغات قرآنی از گفتار طبرسی در مجمع البیان استفاده كرده است در مورد كلمه ( رد ء ا ) در آیة :
‹‹ واخی هارون هو أ فصح مِنی لساناً فارسِلهُ مَعِی رٍدءاً یصدقنی إنی اخافُ ان یكًذبون ›› قصص : 34 .
گفتار طبرسی را نقل كرده كه می گوید : وقتی كه گفته می شود فلانی ( ردء ) فلانی است معنایش این است كه یاور پشتیبان اوست 1 .
ب . از موارد استناد قریشی به مجمع البیان می توان بعضی موارد اعراب و حركات را نام برد كه در روشن شدن معانی آیات ، نقش بسزایی دارد . در تفسیر آیة : ‹‹ ذلكم و أنَ اللهَ موهِنُ كید الكافرین ›› گفتار طبرسی را نقل می كند كه می فرماید : ( ذلكم ) و ( أنَ الله ) هر دو محلای مرفوغند و تقدیر آیه چنین است : ( الامر ذلكم ) امر این است و الامر انَ الله موهن و آن امر این است كه خدا سست كننده نیرنگ كافران است و در آیة ‹‹ ذلكم فذقوه و انَ للكافرین عذاب النار ›› نیز همین تقدیر است و اینكه بعضی گفته اند كلمه ذلكم ( مبتدأ ) و كلمه ( فذقوه ) خبر است صحیح نیست برای اینكه ما بعد فاء هیچ وقت خبر برای مبتدأ واقع نمی شود .
ج . قریشی تعداد زیادی از روایات را كه از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و ائمه اهل بیت علیه السلام را از مجمع البیان نقل نموده كه در توضیح معانی آیات مفید است از آن جمله در ذیل آیة أهٌم خیرُ ام فومُ تُبَع دخان : 37 . سهل بن ساعد از رسول خدا (ص) روایت كرده كه فرمودند قوم تبع را ناسزا نگوئید چون اسلام اختیار كردند . و در معنای حفده در آیة ‹‹ و جَعَلَ لكم من ازواجكم بنین و حفده ›› نحل : 72 . روایتی از امام صادق (ع) نقل كرده كه فرمودند حفده فرزندان فرزندان می باشند . 1
2 . تفسیر المیزان
المیزان فی تفسیر القرآن تألیف سید محمد حسین طباطبایی متوفی 1402 ه 1981 م .
این تفسیر شریف كه تاكنون بارها به چاپ رسیده است در موارد بسیار آرای دیگر مفسران را در موضوعات مختلف مورد ارزیابی قرار داده و تعدادی را تأیید و برخی را رد نموده است و از نظر بعضی علت نامگذاری این تفسیر به ‹‹ المیزان ›› نیز همین امر بوده است 2 . این تفسیر ارزشمند حاوی امتیازات زیادی است از جمله اینكه شامل دو روش تربیتی و موضوعی قرآن می باشد و به وحدت موضوعی سور قرآن براساس هدف آن توجه داشته و برای توضیح و تشریح آیات ، آنها را به مقاطع معینی براساس سیاق واحد تقسیم نموده و معتقد است كه یك وحدت كلی بر قرآن حاكم می باشد كه در تمام آیات و سورش ساری و جاری است 3 .
این تفسیر یكی از مهمترین تفاسیر شیعه به شمار می آید و از مزایای آن بحث های كامل و وسیع در تفسیر برخی آیات است كه مفسر بر بسیاری از كتب تفسیری و حدیثی و تاریخی و لغوی و دیگر منابع تكیه كرده و بر این نظر است كه تنها راه درك مفاهیم قرآنی این است كه قرآن را با خود قرآن تفسیر نماییم سپس به پیامبر و عترت و اهل بیت علیه السلام رجوع كنیم . 1
شایان ذكر است كه علامه در بیان لغت و اعراب و صور بلاغی آیات به اندازه ای كه به كشف مقصود منتهی گردد اكتفا نموده و برای تأیید صحت و مطالب عنوان شده مباحث عقلی و علمی و فلسفی و اجتماعی و تاریخی را در قسمت ‹‹ بیانات ›› به صورت مفصل آورده است كه در واقع توضیح بیشتر و تأیید معنایی است كه علامه آن را برگزیده است2 این تفسیر یكی از مهمترین منابع احسن الحدیث به شمار می آید به گونه ای متفاوت مورد استفاده مفسر بوده است .
‹‹ و یسئلونك عن الروح قل الُروحُ من امر ربی . . . ›› آیه 85 : اسراء .
علامه در مورد مفهوم این آیه توضیحاتی دارد كه خلاصه چنین است . واژه روح در لغت به معنای مبدأ حیات و ضمیر مذكر و مؤنث هر دو به آن باز می گردد و شاید به دلیل جواز استعمال برای هر دو جنس، آن باشد كه به طور مجازی می توان آن را برای موردی اطلاق كرد كه به وسیله آنها آثار نیك و مطلوب ظاهر می شود ، در این آیه مورد نظر گروهی روح را به وحی تفسیر كرده اند ‹‹ اوحینا الیك روحا من امرنا ›› آیه 52: شوری .
و علت نامگذاری وحی و قرآن به روح این بوده كه نفوس مرده را حیات می بخشد . ایشان به استناد به آیاتی كه جبرئیل را آورنده قرآن معرفی نموده یا وحی را روح الامین و حامل قرآن نامیده و روح القدس را كه غیر از ملائكه است به جای جبرئیل كه خود از ملائكه است دانسته نتیجه گرفته اند كه جبرئیل روح القدس را بر قلب پیامبر نازل می كند و این روح حامل قرآن است . به نظر علامه منظور از روح در آیة ‹‹ و یسئلونك عن الروح قل الروح من امر ربی . . . ›› . روح مطلق یا مقید نیست مصداق خاصی را مدنظر ندارد ، بلكه سئوال از حقیقت روح است كه این حقیقت در همه مصادیق وجود دارد . ایشان می فرماید كه كلمه من از حقیقت جنس را معنا می كند و می فهماند كه روح از جنس و سنخ امر است و امر خدا همان كلمة ‹‹ كن ›› است و آن كلمه ای ایجادی است و آن فعل خاص خداست كه اسباب گویند و تدریج در آن دخیل نیست و آن وجودی است بالاتر از زمان و ظرف مكان و نشئت ماده و روح به حسب وجود از سنخ امر از ملكوت است . 1 قریشی در رابطه با روح می فرماید : مراد از روح روحی است كه در بدن است و در بسیاری از آیات آمده كه روح جبرئیل و فرشته وحی است قل نزله روح القدس من ربك بالحق 102 نحل .
قریشی در رابطه با آیه 12 تا 14 مؤمنون ثم انشأناه خلقا آخر می فرماید كه به استناد آیات قرآنی ادله مادی بودن روح را بیان می كند . بدین ترتیب كه خداوند در سورة مؤمنون بعد از بیان مراتب پنج گانه خلقت انسان كلمه انشأناه بر این معنی دلالت دارد كه بعد از كامل شدن بدن آن را به صورت خلقی دیگر ایجاد كردیم پس روح برخاسته از بدن است اگرچه ماده نیست ولی مادی است . این كلمه فقط درباره انسان آمده است كه با دمیدن روح مخلوق دیگری غیر از مخلوق اول می شود سپس نظر علامه را چنین بیان می كند براساس ‹‹ الامرُ الخلقُ و الامر ›› آیه 8 اعراف : 54 . امر را در مقابل خلق و قرار دادن كلمه كن را به امر در ایجاد مجردات بدون تجرد و خلق را به ایجاد مالیات با تدرج2
3 . تفسیر المنار ( تفسیر القرآن العظیم )
این تفسیر تألیف محمد رشد رضا ، متونی 1354 ه . ق . 1935 م .
این تفسیر مجموعه دروسی است كه رشید رضا از استادش شیخ محمد عبده اخذ كرده در ابتدای قرآن تا آیه 53 سوره یوسف را شامل می شود . محمد عبده در این تفسیر ، روش تربیتی را ترسیم نموده مسلمانان را به كار گیری عقل و تفكر دعوت می كند ، به مسائلی چون علاج عوامل عقب ماندگی جوامع اسلامی توجه نموده و نظر مخالف نظر جمهور اهل سنت را در بر دارد و به گفته ذهبی راه معتزلی ها را در پیش گرفته اما به طور كلی به اقوال مفسران دیگر تقیدی ندارد و مبهمات قرآن را با آنچه در تورات و انجیل ذكر شده توضیح داده است .1
نظر عبده در رابطه با فرشتگان و شیاطین این است نیروهای فعال و موجود در عالم طبیعت و در جهت صلاح یا فساد حیات هستند آنها مانند انسان موجوداتی مستقل با اعضا و جوارح باشند را قبول ندارد و نظر او برخلاف نظری است كه اهل ظاهر از ظواهر آیات و احادیث می فهمند به اعتقاد رشید رضا جن دیده نمی شود هر كس كه ادعای رؤیت جن را بكند ناشی از خطای حس و ادراك مدعی می داند و به نظر او حدیث صحیحی هم در این خصوص نیامده و هر كس كه ادعا كند جن را دیده است ، ادعایش وهم و خیالی بیش نیست و حقیقت خارجی ندارد . ، رشید رضا بعد از اظهار این نظر حدیثی از ابو هریره می آورد در مورد اینكه كسی خرمای صدقه را دزدید و پیامبر خبر داد كه سارق جزو شیاطین است و احادیث دیگری هم از دیگران نقل شده كه دلالت بر این دارد كه انسان جن را می بیند. رشید رضا بعد از نقل این احادیث می گوید حق این است كه در بین همه این احادیث صحیحی وجود ندارد2 .
جهت دریافت فایل بررسی روش تفسیری احسن الحدیث لطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 8,900 تومان
برچسب ها : بررسی روش تفسیری احسن الحدیث , طرح توجیهی بررسی روش تفسیری احسن الحدیث , دانلود بررسی روش تفسیری احسن الحدیث , قاموس قرآن , روش تفسیری احسن الحدیث , نگاهی به قرآن , احسن الحدیث , المعجم المفهرس لا لفاظ الصحیفه الكاملیه , زبان و ادبیات عرب , دانلود طرح توجیهی , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , پایان نامه , دانلود پروژه